Çöl Gündüzleri Neden Sıcak, geceleri Neden Soğuk Olur ?

Çölde gündüzleri neden sıcak, geceleri ise soğuk olduğunu merak ettiniz mi ? Bu özellikli hava durumu, çöllerin kendine has iklim yapısı ve bazı doğal etmenlerin sonucudur. İşte bu ilginç fenomeni anlamamızı sağlayacak birkaç temel faktör.

Çöldeki termal genlik gizemleri

Neden çölde büyük bir ısı farkı var ?

Dünyadaki çöller, gündüz ve gece arasında kuvvetli bir termal genlik deneyimler. Gündüz boyunca güneş, çevresindeki toprağı ve havayı yoğun bir şekilde ısırarak yüksek sıcaklıklara yol açar. Çöl bölgelerinin karakteristik özelliği olan maksimum güneşlenme sayesinde, buharlaşma önemlidir ve sıcaklıklar yazın 40 °C’ye kadar çıkabilirken, kışın 20 °C’ye kadar düşebilir.

Gece soğuklarından sorumlu faktörler

Anahtar nokta burada: geceleri, ısıyı kötü ileten kum, gün boyunca toplanan enerjiyi hızla kaybeder. Kumun kalorifer yeteneği ve bulut eksikliği, hızlandırılmış bir ısı dağılımına yol açar, bu da önemli derecede sıcaklık düşüşlerine neden olur. Bu sıcaklık farkı, gündüz ve gece arasında termal genlik olarak adlandırılan 20 °C’yi aşabilir.

Bu bilgilerle birlikte, kumun günlük sıcaklık değişimleri üzerindeki etkisini daha iyi anlayabiliriz.

Günlük sıcaklık değişimleri üzerinde kumun etkisi

Kum ne kadar hızlı soğur ?

Çölün tipik özelliklerinden biri olan kum, enerjiyi hızla kaybetme yeteneğine sahip olmasıdır. Bunun nedeni, kumun ısıyı etkin bir şekilde saklamamasıdır. Gündüz boyunca toplanan enerji, gece boyunca hızla serbest bırakılır. Böylece, çöllerde geceleri soğuk olmasının ana sebeplerinden biridir.

Kumun yüzeyi ve ısı iletimi

Bu fenomenin başka bir açıklaması ise kum tanelerinin yüzeyinin düzensiz olmasıdır: bu durum, taneler arasındaki boşlukları arttırarak hava ile teması azaltır ve böylece ısı iletimini engeller. Sonuç olarak, kum yüzeyi altındaki hava tabakası, kumun ısısını atmosfere iletmesini engeller ve soğuk gecelerin oluşmasına katkıda bulunur.

Şimdi, çöl ikliminin diğer bir temel faktörü olan düşük nem oranına geçelim.

Çöl iklimindeki düşük nem oranının rolü

Nem eksikliği ve sıcaklık değişimleri

Sahara gibi sıcak çöllerde, aşırı koşullar yaşanır: gündüzleri yanıcı sıcaklıklar ve geceleri dondurucu soğuklar. Örneğin, 2017’de İran’daki Lut Çölü’nde 78, 2°C’ye kadar çıkarken, gobi’nin bazı bölgeleri kışın -25°C’ye kadar düşebilir. Bu aşırı sıcaklık değişimi, nem ve bulut eksikliği ile birlikte, kumun ısıyı etkin bir şekilde saklamamasından kaynaklanmaktadır.

Kıtlık nedeniyle buharlaştırma

Çöllerde su kıtlığı olduğundan, buharlaştırma miktarı çok düşüktür. Nem az olduğunda, atmosfer daha az enerji emer ve dolayısıyla gece boyunca daha hızlı soğur. Bu durum, çöllerde gündüz sıcak ve gece soğuk olmasının başka bir nedenidir.

Şimdi bu bilgiler ışığında, gündüz ısısı ve gece soğuğun ana itici güçleri olan iletim ve radyasyon hakkında daha fazla bilgi sahibi olalım.

Iletim ve radyasyon: gündüz ısısı ve gece soğuğun motorları

Güneş radyasyonunun etkisi

Gündüzleri, çöller güneş radyasyonunu yoğun şekilde emer. Bu enerji, kısa sürede atmosfere dağıtılırken, bir kısmı yüzey tarafından emilir. Bu durum, gündüz ısısının büyük bir bölümünü oluşturur.

Gece boyunca ısı dağılımı

Buna karşın, geceleri çöl zemininde toplanan ısı hızla atmosfere yayılır. Dolayısıyla, ne kadar çok enerji emilirse o kadar çok serbest bırakılır. Bu fenomenin sonucunda ise geceleri soğuk havalar meydana gelir.

Bu noktada, çöl bölgelerinin atmosferik şeffaflığı konusuna değinelim.

Kurak bölgelerin atmosferik şeffaflığını anlamak

Çöl atmosferinin özellikleri

Çöllerdeki atmosfer, genellikle ışığa karşı oldukça şeffaftır. Bu durum, güneşin sıcak radyasyonunun kumu yoğun bir şekilde ısıtmasına olanak sağlar. Aynı zamanda, bu şeffaflık gece boyunca yüzeyden kaçan ısıyı engellemez ve böylece geceleri soğuk havaların oluşmasına katkıda bulunur.

Bulutların yokluğu ve termal genlik

Ayrıca, çöllerde bulut olmaması da önemlidir: bulutlar, gündüzleri güneş ışınlarını yansıtarak yüzeyi soğutmaya yardımcı olurken, geceleri yeryüzünden kaçan ısıyı absorbe ederek yüzeyi ısıtmaktadır. Çöllerde ise bu « termal battaniye » eksiktir ki bu da gündüz sıcaklık ve gece soğuğunu daha belirgin hale getirir.

Sonuç olarak, çöldeki sıcaklıkların bu kadar aşırı olmasının birkaç nedeni var: topraktaki kumdan, düşük nem oranına; güneş radyasyonundan atmosferin şeffaflığına kadar bir dizi faktör rol oynamaktadır. Bu faktörlerin kombinasyonu, çöllerde neden gündüz sıcak ve gece soğuk olduğunu açıklamaktadır.